Achtergrond info
'Mijn belangstelling voor ambient muziek werd gevoed door de LP Low van David Bowie uit de jaren '70 en met name kant B. Ik was er destijds als puber niet direct heel enthousiast over herinner ik mij. De A kant vond ik toen veel beter, voor die tijd een heel aparte electric rock sound. De voorkeur ging in die tijd toch meer naar Herman Brood, Gruppo Sportivo, Nina Hagen en oudere bands zoals de Stones, The Kinks en artiesten zoals Lou Reed, Iggy Pop en de meest indrukwekkende was in mijn beleving David Bowie. Jaren later ging ik toch eens goed luisteren naar de B-kant van Low en de ambient tracks op Heroes, mede omdat Brian Eno erop meespeelde van het legendarische Roxy Music. Omdat ik ook Erik Satie bestudeerde op piano wees een goede vriend mij op de LP's Music for Films en Music for Airports van Eno. Gaandeweg kom je dan ook uit bij David Sylvian (Japan) met nummers zoals Nightporter (hoog Satie gehalte), Despair, Ghosts. Ik werd gefascineerd door de rustige relaxte ambient muziek van onder andere Eno vaak met vreemde vernieuwende futuristische spacey klanken en super lange drones. Om zelf ook aan de slag te gaan met nieuwe klanken kocht ik in die tijd een populaire en nog enigszins betaalbare synthesizer (een Juno 106 voor de kenners).
Ambient muziek geeft mij een grote vrijheid om te experimenteren met geluiden en structuur van een muziekstuk. Die vrijheid is ook beperkt, maar het gevoel dat alles kan en mag motiveert enorm.
Het sub genre van ambient, old school verwijst naar oude ambient meestal zonder ritme sectie. Als achtergrond bedoeld. Zoals schilderijen en foto's onderdeel vormen van het interieur is ambient muziek een toevoeging met doel de sfeer te beïnvloeden: Functionele Muziek. Niet iets nieuws. Een bedrijf wat zich hierin specialiseerde sinds 1922 was Muzak. En dat is een heel interessant commercieel succes verhaal. Best leuk om te weten als je bijvoorbeeld zelf ambient muziek maakt:
Mooiste Ambient:
Music For Airports (Eno), Steel Cathedrals (Sylvian), Low (kant-B Bowie-Eno), Permafrost (super drones of lage tonen van Thomas Köner), Shine on you crazy diamond (Intro Pink Floyd).
Een genre waar ik raakvlakken hoor met ambient is de minimal muziek (zoals Philip Glass en in zekere zin ook bepaalde passages uit muziek van Arfo Pärt, electronische synthesizer muziek van bv Kraftwerk)
bronnen: wikipedia, diverse websites. Zoek in google op wat is Muzak, ambient
Muzak, functionele muziek
Muzak werd in 1934 als handelsnaam vastgelegd door generaal Squier die er al in 1922 mee startte. Hij had een muziek distributie systeem ontwikkelt voor grote werkplaatsen bedoeld om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Het bleek te werken en al snel volgde meer onderzoek welke muziek het best scoorde. Het merk of de handelsnaam Muzak was geïnspireerd op het foto merk Kodak, gewoon omdat het lekker klonk en Kodak een enorm commercieel succes was. Muzak werd ook een daverend succes, maar verder is er geen enkele relatie tussen de twee. Tegenwoordig is Muzak vaak een term om muziek af te kraken of bewust als geuzennaam gebruikt.
Bij Muzak en het Nederlandse FuMu (FUnctionele MUziek - Philips divisie ELA) werden vanaf de jaren 60 bestaande, meestal herkenbare populaire hits opnieuw opgenomen met een puur commerciële reden: Alle opvallende kenmerken werden eruit gelaten. Vaak werden zang en snerpende gitaarsolo's vervangen door fluit, strijkersorkest of lalala vocalen. De muziek mocht niet verassend zijn of mensen afleiden. In winkelcentra zoals Hoog Catharijne (Utrecht) en in winkels werd deze muziek continu afgedraaid. Er werd serieus onderzocht en geanalyseerd of de muziek de verkoop stimuleerde of dat bepaalde muziek invloed had op het gedrag en welbevinden van mensen (wachtkamers, liften, passages in winkelcentra). Op den duur tot ergernis van het winkelende publiek, maar het werd blijkbaar ook (onbewust) gewaardeerd gezien stijgende verkoopcijfers. Het was een enorm succes voor Muzak en FuMu. Onderzoek wees uit dat de verkoop steeg bij een juiste dosering en muziek keuze: Vandaar functionele muziek. Feit is dat de meeste mensen zich prettiger en veiliger voelden (en voelen) als er niets aan de hand muziek zachtjes aanwezig is in verlaten passages van winkelcentra. Maar het imago van Muzak werd na verloop van tijd negatief. Men ervaarde het ook als manipulatie (maar eerlijk gezegd wat is er mis met een nette winkel, mooie etalage, reclame of publiciteit? Zolang de verkoopcijfers stegen voerde men het verband met het muziekbehang op als bewijs).
New Age: De overeenkomst van Muzak en het genre ambient is alleen dat het allebei de nadruk legt op het functionele in de muziek. Alle muziek is in zekere zin functioneel, maar het gaat om de nadruk en het natuurlijk ook verhaal wat er om ambient muziek hangt. Bij ambient muziek probeert de componist of sounddesigner de sfeer van de ruimte functioneel te beïnvloeden of te versterken. Toen in de jaren 90 de term New Age geïntroduceerd werd in muziekland hoorde je direct het verschil tussen ambient en de 'Nieuwe Tijds' muziek. Al de spontane, opvallende en versterkende elementen werden bij New Age muziek eruit gelaten. Het was exact de muziek waar ambient niet voor bedoeld was. Althans zo heb ik het ervaren als muzikant. Niet dat er iets mis is met het genre New Age (muziek kan nooit slecht zijn, hoostens niet leuk of erger: irritant). De vraag was bij New Age muziek waarom het überhaupt aanwezig was als het geen relatie had met de omgeving, geen uitdaging of spanning bezat. Ambient heeft dat juist heel sterk. Het gaat er ook niet om dat de muziek of het geluid per definitie rustig moet zijn, bij New Age is dat nietszeggende spanningsloze element alom aanwezig. Muziek zonder spanning is zielloos.
De meer interessante subgenre's van ambient hoor je terug in de techno. Met dampende beats, exotische dromerige en meditatieve sequences. Er werd volop geëperimenteerd door muzikanten die uitgroeide tot veelgevraagde DJ's of bands op chille feesten. MTV had in de jaren 90 veel aandacht voor deze nieuwe techno muziek. Ik luisterdeen keek vaak naar de Chill Out Zone. Behalve experimenten met geluiden beats vormden de clips en visuele live presentaties steeds groter onderdeel van het genre. Soms waren de clips bijzonder eenvoudig (NASA video's waren erg in trek, Flower Power projecties kwamen terug of domweg video collages van kampioenschappen turnen of opnamen van een buurtfeest). Na verloop van tijd werden de clips steeds geavanceerder. Het genre ontwikkelde zich in beeld en geluid tot op de dag van vandaag.
Warszawa
Een bijzondere ambient compositie is Warszawa van David Bowie. Je wordt meegezogen in de spanning en sfeer van het muziekstuk. Het gaat over een grote oude trotse stad met een geweldige, maar tevens vreselijk verleden. Je hoort hoe de stad zich voelt, het is ook groots, uitgestrekt. De nietszeggende fantasie teksten van Bowie zijn puur klanken. David Bowie zei dat het over onbereikbare vrijheid ging van de mensen in het oostblok. De klanken zullen bij een ieder die zich ervoor open stelt een boodschap, verhaal of gevoel openbaren. De zang melodie halverwege het nummer komt rechstreeks uit een Pools bekende compositie 'Helokanie' van Stanislaw Hadyna (zanggroep Śląsk).
Warszawa werd in de film 'Wir Kinder vom Bahnhof Zoo' (dagboek van Christiane F, ex- junkie) gebruikt om de sfeer weer te geven van uitzichtloze situaties waarin jongeren zich in West Berlijn bevonden. Het is muziek met een ziel. Een ziel die van de vrijheid weet, het niet heeft, maar ernaar op zoek is.
Brian Eno introduceerde iets opmerkelijks in de muziek halverwege, eind jaren '70. Er waren uiteraard meer musici bezig met het fenomeen functionele muziek, maar hij wordt gezien als de grondlegger van het ambient genre. Ambient is niets meer of minder dan een element wat in elke muziek voorkomt. Alleen werd er nu de nadruk op gelegd. De omgeving bepaald mede de mate waarop een individu zich voelt. Geluid en muziek hoort daarbij. Relaxte geluiden en klanktapijten kunnen zowel positief als negatief worden ervaren. Het grappige is dat Music for Airports, een meesterwerk van Eno, voor een dalende verkoop zorgde in een winkelcentrum in Berlijn. Het werd al snel geassocieerd met Muzak. Musici die ambient maakten omarmden de geuzennaam. Het heeft weinig zin om je te distancieren van het negatieve imago van Muzak. Bij Eno ging alles om het kunstzinnige. Dat zijn muziek door velen als zeer prettig, meditatief of therapeutisch werd ervaren, was veel belangrijker. In die zin is het functionele muziek.
Enkele muzikanten en artiesten die mij het meest geïnspireerd hebben tot het maken van ambient muziek zijn David Bowie, Brian Eno, David Sylvian, Thomas Köner, Jon Hassell. In feite voegden veel bekende bands ook duidelijk ambient 'versterkende' elementen toe aan hun composities zoals Pink Floyd en laten we onze eigen Ad Visser niet vergeten die overigens ook een bijzonder radioprogramma had waarin dit genre veelvuldig aan bod kwam. Ad was ook zeer actief op podia met dit genre.
Overigens kan ambient allesbehalve relaxed zijn. Een muur van ruis, herrie kan ook ambient zijn. Op Youtube staan talloze voorbeelden van geluiden die mensen als prettig (of storend) ervaren. Ben je verzot op pink of white noise, een vollopend bad, knetterend haardvuur, een snurkende beer, je vind het op Youtube.
Wist je dat muzikant Ted Nugent ooit een serieus bod deed op Muzak om het bedrijf te kopen met het doel om het daarna te sluiten? De term was en is nog steeds beladen en dat fascineert mij enorm. Vooral de naamskeuze (Kodak - Muzak) vind ik schitterend. De ambient die ik maak heeft er in muzikaal opzicht niets mee te maken, eerder integendeel, mijn ambient is alles, behalve commercieel. Onderzoek naar wat muziek en geluid voor effecten kan hebben op menselijk gedrag kan ik alleen maar toejuichen. Dat commerciële zaken de boventoon voerden bij Muzak en FuMu is bijzaak en gewoon een slim zakelijk verdienmodel. Niets mis mee.
Wist je dat de naam van het oudste Nederlandse radio programma in Nederland 'Arbeidsvitaminen' is geïnspireerd op de filosofie en wetenschappelijke onderzoeksresultaten van het bedrijf Muzak.